2023 YANGIN EĞİTİMİ

2023 YANGIN GÜVENLİĞİ VE TABİİ AFETLERDE MÜDAHALE TARZI DERSİ

YANMA ÇEŞİTLERİ

1. YAVAŞ YANMA : Örneğin demirin oksitlenmesi (yani paslanması).

2. HIZLI YANMA : Alev, ısı, ışık ve korlaşmanın oluştuğu yanma çeşididir.

3. PARLAMA VE PATLAMA : Parlama; benzin gibi kolay ateş alabilen maddelerde görülür. Patlama; maddenin tamamının bir anda yanması nedeniyle tam bir yanma olayıdır.

4. KENDİ KENDİNE YANMA : Yavaş yanma sonucu oluşan oksitlenme ile artan ısının bir süre sonra tutuşarak hızlı yanmaya dönüşmesidir.

YANGIN SAFHALARI

 Koku : Birinci aşama
 Duman : İkinci aşama
 Alev : Üçüncü aşama

YANGIN SEBEPLERİ

 Korunma önlemlerinin alınmaması
 Bilgisizlik
 İhmal ve dikkatsizlik
 Kazalar
 Sabotaj
 Sıçrama
 Tabiat olayları

YANGIN SINIFLARI

A Sınıfı Yangınlar : Katı yanıcı maddeler; ahşap tekstil-dokuma ürünleri
B Sınıfı Yangınlar : Sıvı yanıcı maddeler; benzin, mazot, madeni yağlar, vernik, alkol vb.
C Sınıfı Yangınlar : Gaz halindeki yanıcı maddeler; doğalgaz, LPG, asetilen, hidrojen vb.
D Sınıfı Yangınlar : Yanabilen hafif metaller; alüminyum, magnezyum, lityum, sodyum, potasyum vb.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER

1. Su : Ahşap malzeme, kağıt, ot, dokuma vb. yangınlarında ideal söndürücüdür.

2. Karbondioksit (CO2) : Gemilerin makine daireleri, matbaa makineleri, boya imali yapılan yerler için ideal söndürücüdür.

3. Kuru Kimyevi Toz : Kimya fabrikaları, nükleer istasyonlar gibi yerlerde çıkan yangınlar için ideal söndürücüdür.

4. Köpük (FOAM) : Rafineriler, kimyasal madde depoları, kimya laboratuarları, boya-vernik atölyeleri, akaryakıt depo ve dolum istasyonları, havaalanları, uçak hangarları gemilerde çıkan yangınlar için uygun söndürücüdür.

5. Halojenli Hidrokarbonlar : Bilgi işlem merkezleri, laboratuarlar, telekomünikasyon merkezleri, bilgisayar ve hassas makinelerin bulunduğu yerlerde çıkan yangınlar için ideal söndürücüdür.

TANIMLAR

1. Doğal Afet: Yerleşim, üretim, alt yapı, ulaşım, haberleşme araçlarını ve normal yaşamın akışını bozacak ölçüde, aniden ve belirli bir süreç içerisinde meydana gelen doğal yer ve hava hareketleridir.

2. Sel : Ani, büyük ve düzensiz su akıntılarına verilen isimdir. Seylap : Su baskını, taşma taşkın

3. Erozyon : Toprağın tarım yapılan üst tabakasının su veya rüzgarın etkisiyle aşınıp taşınmasıdır.

4. Heyelan : Toprak örtüsü veya kayanın bir parçasının bulunduğu yerden koparak yamaç üzerinden harekete geçip daha aşağıda bir yerde birikmesidir.

5. Çığ : Yamaçlarda biriken karların çeşitli nedenlerle yerinden koparak aşağı doğru kayması veya yuvarlanması sonucu oluşur.

YANGIN SÖNDÜRME YÖNTEMLERİ

Yangın söndürme yöntemleri, söndürücü maddelerin özellikleri ve yangın söndürme cihazları

YANGIN SÖNDÜRME YÖNTEMLERİ, SÖNDÜRÜCÜ MADDELERİN ÖZELLİKLERİ VE YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI.

A- Yangın Söndürme Usulleri (Prensipleri): Meydana gelmiş bir yangın olayını ortadan Kaldırabil­mek için (söndürebilmek için) yanmanın şartlarında belirttiğimiz üç esasın birisinin yok edilmesi gerekmektedir. Bu esasları hatırlayacak olursak yanma olayının meydana getiren yanıcı madde, ısı ve oksijenden herhangi bir tanesinin ortadan kaldırılması yangın üçge­ninde de izah edildiği gibi yanmayı ortadan kaldıracaktır. Bu temele dayanılarak yangın söndürme prensiplerini aşa­ğıda gösterilen şekilde sistematize edebiliriz.

A.1) Soğutarak söndürme: (Isıyı azaltma veya ortadan kaldırma)

– Su ile soğutma,
– Yanıcı maddeyi dağıtma,
– Kuvvetli üfleme.

A.2 ) Havayı kesme: (Oksijeni yok etme veya oranını düşürme)

– Örtme,
– Boğma,
– Oksijeni azaltma.

A.3 ) Yanıcı maddeyi ortadan kaldırma:

– Yanıcı maddeyi ısıdan ayırmak,
– Ara boşluğu meydana getirmek,

Yukarıda saydığımız söndürme prensiplerini tek tek ele alarak inceleyelim.

A.1) Soğutarak söndürme: Yanma sırasında yanıcı maddenin ısısı maddenin cinsine göre yanma ısısının altına düşürülürse yanma olayı ortadan kalkacaktır. Yanma ısısını düşürücü usuller çeşitli olmakla beraber en çok kullanılanları şunlardır.

A.1-a )Su ile soğutma : Su ile soğutma soğutarak söndürme prensip­leri içerisinde en başta gelir.Suyun elverişli fiziksel ve kimyasal özelliği yanında bol bulunması ve ucuz olması nedeniyle en çok kullanılan yangın söndürme maddesidir. Su yangının söndürülmesinde yanıcı maddeden ısı alarak yanma ısısını düşürme özelliğine sahiptir. Su sıvı halde bulunur. Isı ile temas ettiği takdirde buhar haline geçer, bu esnada çevreden ısı apsorve eder. 100 oC. deki bir gram su buhar olmak için çevreden 537 kalorilik ısı emer. Yangında kullanılan suyun ısısı 10-25 oC. ortam sıcaklığında bulunduğundan 1 gramının emdiği ısı miktarı yaklaşık olarak 600 kalori olmaktadır. Bu da yanan cisimden emilen ısı olup yanma ısısını düşürür. Böylelikle yanan cismin ısısı buharlaşan suya aktarılmış olur. Yanıcı madde ısısı düştüğünden yanma olayı da ortadan kalkar. Su yalnızca soğutma yoluyla değil aynı zamanda pülvarize (Atomize, yağmurlama) şeklinde kullanıldığı zaman oksijeni kesme özelliğine de haizdir. Su genellikle ahşap yangınlarında ( A sınıfı) kullanılır. Ancak ahşap yangının çıkış nedeni elektrik ise yanan ortamdaki elektrik akımının kesildiği kesinlikle tespit edilmedikçe su ile yangın söndürülmesi yapılmaz. Çünkü su iletken bir maddedir. Su yukarıda bahsedildiği gibi pülvarize şekilde kulla­nıldığı takdirde (Akaryakıt yangınlarında) B sınıfı yangınlarda söndürücü olarak kullanılır. Bu konuda havayı kesme bölümünde da­ha geniş bilgi verilecektir. Su yangın söndürmesinde olduğu kadar yangının yayılmasına da engel olmaktadır. Yangının yayılması muhtemel bölgelerde­ki yanmaya müsait maddeler su ile ıslatılarak yanma ısıları yükseltilir.

A.1-b )Yanıcı maddeyi dağıtma : Soğutarak söndürmenin bir başka türü de yanıcı madde­yi dağıtmaktır.Yanıcı maddenin dağıtılması bir an için daha geniş alanı hava ile (Oksijen)temasa geçmesini sağlayacağından yangının genişlemesine neden olacaktır. Ancak yanan maddenin dağıtılmasıyla yangından oluşan toplam ısı bölünecek, yanan cismin bir kütlesine düşen ısı azalacak ve yangın yavaş yavaş sönecektir. Bu tip söndürmelerde dağıtılan yanan maddelerin çevresinde başka bir yanıcı mad­denin bulunmamasına dikkat edilmelidir. Aksi takdirde, yangının sön­dürülmesi yerine büyümesine sebebiyet verilir. Genellikle bu tip söndürmeler ahşap gibi kütlesel olan A sınıfı yangınlarda kullanılır. Unutulmamalıdır ki bu tip söndürmeler anında yangını söndürmez. Zamana bağlı olarak sönme olayı meydana gelir. Bu tip söndürmeler yangının yayılmasına sebebiyet verdikleri için akaryakıt yangınlarında kati surette kullanılmaz.

A.1-c )Kuvvetli üfleme: Yanan madde üzerine kuvvetli olarak üflenen hava alevin sönmesine ve yanan maddenin ısısının belirli oranda azal­masına neden olacaktır. Bu tip söndürme ilkesiyle başlangıç yangınlarında başarı elde edilebilir. (Mum, kibrit, çakmak, bir par­ça kağıt alevinin söndürülmesi gibi) büyümüş ve belirli boyutlara ulaşmış yangınlarda yeterli söndürmeyi sağlayacak üfleme veya ha­va akımı sağlanması pratikte imkansız olduğundan söndürmeye yeter­li olmayacak bir hava akımının sağlanması da yangını büyütecek ve yayacağından sakıncalıdır.

A.2 )Havayı kesme: Yanma olayının meydana gelebilmesi için gerek­li üç şarttan biri olan oksijen yanma esnasında ortadan kaldırılır veya 14’ün altına düşürülürse yanma olayı ortadan kalkacaktır. Oksijeni azaltarak ortadan kaldırarak yangının söndürülmesi usulüne havayı kesme denilmektedir. Bu olayı genelde örtme, boğma, oksijeni azaltma şeklinde inceleyebiliriz.

A.2-a )Örtme: Yanan maddelerin üzerine havayı kesmek (Oksijeni ortadan kaldırmak) için örtülen veya yayılan maddelerle yapılan söndürme işlemine örtme denir. Kuru yanıcı madde (katı) yanıcı madde yangınlarında ve başlangıç halindeki yangınlarda örtü olarak halı, kilim, branda, battaniye ve kum gibi maddeler kullanılırlar. Akaryakıt yangınlarında örtü olarak köpük, klor, azot, karbonamonyak gibi maddeler kullanılır Örtü olarak kullanılan malzemeler yanan cismin üzerinde bir tabaka teşkil ederek yangının hava ile teması­nı keser.

A.2-b )Boğma: Oluşan yangının oksijenle ilgisini ön­lemek veya yanma için gerekli oksijen oranını azaltmak amacıyla yapılan işlemdir. Bu tür söndürmeler özellikle kapalı yerlerdeki yangınlarda kullanılır. (örneğin, bir odada oluşan yangına gerek­li oksijenin gelmesini önlemek amacıyla kapı, pencere havalandır­ma bacaları gibi hava gelebilecek açıklıkların kapatılmasıyla ok­sijen yenilenmesine mani olunarak yangın söndürülür.

A.2-c )Oksijeni azaltma: Yanma olayının olabilmesi için diğer şart­lar yanında oksijenin ortamda 14 nispetinde bulunması gerekmek­tedir. Hava karışımında 21 oranında oksijen bulunduğundan normal koşullarda her yerde yanma olayı meydana gelebilmektedir. Şayet oksijeni ortamda 14 ‘ün altına düşürürsek yanma olayı ortadan kalkacaktır. Bu esasa dayanılarak oluşturulan söndürme prensibine ise oksijeni azaltma yöntemi denilmektedir. Oksijeni azaltıcı maddeler kimyevi tozlar karbondioksit gazı gibi maddelerdir. Bunlar hem örtme (oksijeni kesme) hem de oksijeni azaltma suretiyle yangınları söndürücü niteliktedirler.

A.3 ) Yanıcı maddeyi ortadan kaldırma: Yanma olayını meydana getiren üç şarttan yanıcı maddeyi ortadan kaldırmak suretiyle yanma olayının ortadan kaldırılması. Bu husus yanıcı maddeyi ortadan kaldırmak, yanıcı maddeyi ısıdan ayırmak, ara boşluğu meydana getirmek gibi yöntemlerle uygulanır.

A.3-a) Yanıcı maddeyi ortadan kaldırmak : Bu yöntemle yapılan söndürmelerde bizzat yanan maddelerin ortadan kaldırılması gerekmektedir. Bu yöntem genellikle gaz halindeki yanıcı maddeler yangınlarında etkendir. Örneğin yanan bir havagazı veya LPG. gazının vanasının, kapatılarak yanma olayına son verilmesi gibi.

A.3-b) Yanıcı maddeyi ısıdan ayırmak : Katı yanıcı maddenin ana kütleden ayrılması suretiyle yapılan söndürmedir. Bu konuda yanıcı maddeyi dağıtma izah edilirken geniş bilgi verilmiştir.

A.3-c ) Ara boşluğu meydana getirmek: Bu yöntem yangının genişlemesini önleyerek zamana bağlı olarak söndürülmesini sağlar. Meydana gelmiş yangınların üzgar etkisiyle civardaki yanıcı diğer maddeleri etkileyerek yanma olayının büyümesi söz konusu olduğu durumlarda yanan kısım ile yanabilecek kısım arasındaki yanıcı maddelerin or­tadan kaldırılmasıyla meydana getirilen boşluklardır. Örneğin , or­man yangınlarında yanan kısım ile yanmamış kısım arasındaki ağaç­ların kesilmesi ve otların temizlenmesi, büyük mahalle yangınlarında çevredeki binaların yıkılması gibi.

B ) Yangın Söndürmede Kullanılan Maddeler : Yukarıdaki konularda yangın söndürme Prensiplerini incelemiştik. Yangının söndürülmesi için bu prensiplerin sağlayıcı maddeler kullanmak zorunluluğu vardır. Aşağıda bu maddeleri tek tek ele alarak inceleyeceğiz.

B.1 ) Su:Yangın söndürmede en fazla kullanılan madde sudur. Su serinletici, kapatıcı, akıcı, karışıcı ve yayılıcı özelliklere sahip bir maddedir. Normal hararet derecelerinde oldukça ağırdır. Bir gram donmuş (buzun) suyun, sıfır santigrat derecedeki bu halinde, sıfır derecedeki su haline dönebilmesi için 80 kalori gereklidir. Bir gram suyun ısısını bir derece yükseltebilmek için bir kalori gereklidir. Bu demektir ki: Su, kendi ısısını artırabilmek için oldukça önemli bir miktarda sıcaklık apsorbe (emmek) ederek te­mas ettiği maddeleri soğutur. Bu soğutma sırasında ise 1 cm3’ suyun buhar haline geçer­ken 1700 cm3’lük bir hacim kazandığını dikkate alırsak meydana gelen hacim genişlemesinin ne kadar büyük olacağı aşikardır. O halde; yangın alanına püskürtülen su ısı emerek buharlaşır ve hacimce genişler, yoğunlukça oksijenden ağır olduğu için yanıcı madde üstünü ve çevresini kaplar, oksijeni ortamdan uzaklaştırır. Suyun söndürücü özelliği yanan madde ile temasa geçmesiyle ortaya çıkar. Bu söndürme özelliği çok yönlü olup aşağıda izah edildiği şekildedir.

* Soğutucu özelliği : Genel olarak yanan bir cismin üzerine su temas ederse temas ettiği satıh soğuyarak yanma noktasının altına iner ve yangın söner. Bazı hallerde ateşin yayılmasını önlemek için maddeler henüz yanmaya başlamadan önce ıslatılarak serinletilir ve yanması önlenir. Şurasını unutmamak gerekir ki suyun; 0,35 mm.lik damlalar halinde ateşe tatbik edilmesi suyun söndürücü vasfını artırmaktadır. Bu nedenle su verme cihazları ile 0,1 ile 1 mm. arasında bir damla büyüklüğü hasıl ederek suyu yangında kullanırsak söndürme amacına daha çabuk ulaşabiliriz. Bu konuya ek bilgi söndürme prensiplerinde verilmiştir.
* Kaplama, Boğma Özelliği: Bir ateşe söndürmek için yeteri kadar stim meyda­na getirilerek, yanan bölgeden havayı koymak yani ateşi oksijensiz bırakmaktadır. Ancak, belli bir sıcaklığa sahip olacak stim (su buharı) yoğunlaşmaya başladığı zaman soğutucu değil tam aksine ısıtıcı bir rol oynar. Ayrıca suyun kendisinden daha ağır sıvılar üzerin­de kaplama yapacağını kendisinden hafif sıvılar üzerinde bu özelliğinin değerlendirilemeyeceğini de hatırdan çıkarmamak lazımdır. Hele hele, bazı yanıcı maddelerin yanarken oksi­jen çıkarması, havanın oksijenine ihtiyaç göstermemesi durumunda suyun boğucu özelliğini hiç düşünmemek gerekir.
* Emülsiyon İçin Kullanma Özelliği: Birbirleriyle karışmayan iki sıvıdan biri diğerinin üzerine dağılarak küçük damlalar meydana getirir. Bu damlalar bir süre için yanıcı sıvının üzerini, kaplar, yanmayı durdurup ya­yılmasını önler. Fuel-Oil üzerine ince damlalar halinde püskürtülecek su yanmayı durdurur ki bu olaya Emülsification (Emülsifikasyon) denir.

B.2 ) Karbondioksit (C02): Akaryakıt ve elektrik kaynaklı yangınlar da kullanıla­cak C02 yanıcı olmayıp kimyevi maddelerle pek kolay birleşmez. Gaz halinde olduğu için ateşin üzerine kolayca dağılarak yanıcı madde­nin üzerini kaplar.Yanıcı madde üzerine kendi tazyiki ile püskürür, elek­triği iletmez,yalıtkandır.Normal şartlar altında gaz halinde bulunan C02 , soğutmak ve basınç altına alınmak suretiyle sıvı hatta katı haline getirilebilir. Yüksek basınca dayanıklı tüpler içinde saklanan C02 genellikle tüpün içinde iken sıvı hale gelir. Ancak tüpten dışarı­ya çıkarken gaz haline dönüşür.C02 31, 8 oC nin üzerinde bir sıcaklıkta korunursa han­gi basınç altında tutulursa tutulsun sıvı hale getirilemez. Bir başka deyişle yangın söndürme işlerinde kullanılan tüplerdeki C02 sıvı haldedir.Belirli bir zaman dilimi içinde sıcak bir yerde bırakılıp ısısı 31,8 oC nin üzerine çıkacak olursa tüp içindeki sıvı aniden gaz haline dönüşecektir. Öyle ise tüpler aşırı ısıdan uzak yerlerde bulundurulmalı, muhafaza edilmelidir. Yangın söndürme cihazları ile karbondioksit, bir ate­şe doğru püskürtülecek olursa, aniden sıvı halden gaz haline ge­çeceği için soğur, ya kar taneleri ya da beyaz bir bulut gibi görünerek havadan da bir buçuk defa ağır olduğu için yangının üstünü kaplar ve hava ile yangının ilgisini keserek ateşi boğar. Karbondioksit C02 boğucu bir gaz olduğundan havada 9’un üzerine yükselmesi boğulmalara ’ye yükselmesi ölümlere neden olabilir. Kapalı yerlerde ki yangınlarda karbondioksit iş­lendiği zaman bu özelliğinden dolayı tehlike oluşturur. Kapalı yer yangınlarında yangının söndürülebilmesi için yanıcı maddenin cinsine göre kapalı hacmin yeterli oranda kar­bondioksit gazı ile doldurulması gerekir. (benzin ve gazyağı gibi sıvı yangınlarında kapalı hacmin 28’i, benzen ve benzol için, ka­palı hacmin 33’nü karbondioksit gazı ile doldurmak gerekir.Karbondioksitin söndürme özelliği yanıcı maddenin üze­rinden havayı kovarak, yani oksijensiz bırakarak yangını boğma yolu ile söndürmektir.Akaryakıt dolu madeni kaplardaki yangının söndürül­mesi mümkün ise de, kaplar kızgın olduğundan karbondioksit dağıldıktan sonra alevlenme tekrar edebilir. Çünkü karbondioksit yangını boğmuş fakat soğutmamıştır.

Ayrıca sodyum, potasyum, mağnezyum, titanyum gibi reaktif (alkali) metal yangınlarını karbondioksit söndürmez. çün­kü bu metaller karbondioksiti ayrıştırırlar. Mesela sodyum yan­gınında karbondioksit kullanılırsa; C02 + 4 Na —– 2 Na2 0 + C reaksiyonu gerçekleşir ki bu durumda söndürme değil yangını büyütme sonucu çıkar. Kar­bondioksit yalıtkan olduğu için elektrik kaynaklı yangınlarda da etkilidir. Zira elektrik genelde kıvılcım çıkararak çevresindeki maddelerin yanmasına neden olur. Bu nedenle çevrede tutuşan madde karbondioksit ile sönebilecek cinsten ise karbondioksitli cihazların kullanılması doğru olur. Aksi halde beklenen sonucu alamayabiliriz. Bu nedenle, elektrik kaynaklı yangınlarda önce elektriğin kesilmesi, daha sonra yangının sınıfına göre yangına müdahale­de bulunulması gerekir.

B.3 ) Kuru Kimyevi Toz: B ve C sınıfı yangınlar için kullanılan tozlar, sodyum bikarbonat asıllı tozlardır. A, B, C sınıfa yangınlarda kul­lanılan tozlar ise Amonyum Fosfat asıllı bileşiklerden meydana gelmektedir. Kuru kimyevi tozlar, akaryakıt yangınlarında, elek­trikle çalışan makinelerin yangınlarında kullanılmaktadır. Kuru kimyevi tozlar, genellikle sodyum, bikarbonat (Na HC03) asıllıdır. Ancak depolama muhafaza ve kullanılışı kolay­laştırmak amacıyla içlerine bir takım maddeler katılır. Bu madde­ler içinde en çok kullanılanları ise stearatlar, Trikalsiyum fosfattır. Bu iki madde, tozun rutubetle toprak haline gelmesi­ne engel olmak amacıyla kullanılır. Çünkü sodyum bikarbonat bileşikleri, havanın rutubetini emerler, yani hidroskopiktirler, durdukları yerde ıslanıp topraklaşırlar. Kuru kimyevi tozlar, ateşin üzerine tatbik edildikleri zaman sodyum bikarbonat, karbondioksit ve su şekline dönüşerek ayrışır ve ateşi söndürür. 2 Na HC03 Isı Na2 C03 + C02 + H20 Kuru kimyevi tozlar görüldüğü gibi ısı ile kimyasal reaksiyona uğrayarak çok önemli ve her biri ayrı ayrı sınıf yan­gınlara etkin olan su ve karbondioksite dönüşmektedir.Kuru kimyevi tozlar zehirli değillerdir. Ancak teneffüs edilen yerde bol miktarda bulunuşu, solunumu güçleştirir. Sis gibi etrafı kapladıkları için de görüşü azaltabilirler.

B.3-a ) Kuru Kimyevi Toz Testi : Kuru kimyevi tozların cinsini genelde renkleriyle ayırt ederiz.Gerçekte ise tozun rengi boya maddesidir. Üretim yapanlarca ayırt etmek için kullanılır. Bu nedenle rengine aldanmamalıyız. Kuru kimyevi tozun ABC veya BC tozu olduğunu kesin belirleme yöntemi deneysel yollardır.Deneysel yöntemleri üçe ayırabiliriz.

** Isıtma Yöntemi :

o ABC tozu ısıtıldığında ;
Çevreye amonyak kokusu yayılır.
Isıtıldığı yüzeyde erir.
Isıtıldığı yüzeyde yapışır.

o BC tozu ısıtıldığında ;
Alışkanlık kazanır.
Isıtma ile erimez.
Isıtıldığı yüzeye yapışmaz.

** Kimyasal Yöntem:
o Ba – ABC tozu için;

ABC tozundan az miktarda deney tüpüne konulur ve üzerine metil kırmızısı az miktarda konulursa bir reaksiyon oluşur ve renk değişimi meydana gelir. Tüpte sıvı sarı turuncu renk alır.
ABC tozu koyduğumuz deney tüpüne bir miktar derişik asit ilave edersek hiçbir reaksiyon olmadığını görürüz.

o BC tozu için;

BC tozu koyduğumuz deney tüpü içine bir miktar metil kırmızısı ilave edersek kimyasal
reaksiyon olu­şur ve sıvı yeşil-mavi renk oluşturur.

– BC tozu koyduğumu deney tüpü içine bir miktar derişik asit ilave edersek kimyasal reaksi – yon oluşur ve köpürme meydana gelir.

* Su Deneyi Yöntemi: Bir bardak su içine bir miktar kuru kimye­vi toz konur ve karıştırılır,şayet toz rutubetlenmiyor, suyu bulandırmıyor ve bulamaç meydana gelmiyorsa iyi cinstir.Aksi halde kuru kimyevi toz yangın söndürmede kullanılamaz , taklittir.

B.3-b ) Kuru Kimyevi Tozların Kullanılma Alanları:Kuru kimyevi tozlar genellikle akaryakıt yangın­larına söndürmede kullanılırlar. Aynı zamanda elektrik akımını geçirmedikleri için elektrikle çalışan makinelerle ilgili akaryakıt yangınlarında da kullanılırlar. Demek ki kuru kimyevi tozlar B ve C sınıfa yan­gınlar için etkili olmaktadırlar. Ayrıca yanma sadece satıhta ise A sınıfı yangınlarda da kullanılabilirler.Ancak şurası unutulmamalıdır ki, kuru kimyevi tozlarla söndürülen yangınlardan sonra yangın yerinde sıcak maddeler özellikle metaller yangın mahallinden alınmalıdır. Çünkü tekrar alevlenme meydana gelebilir. Kuru kimyevi tozların hassas elektrik cihazları­nın, telefon santrallerinin üzerine püskürtülmesi bu cihazların faaliyetlerini durdurur, zararlı olabilir.

B.3-c ) Kuru Kimyevi Tozların Depolanması: Kuru kimyevi tozlar madeni veya plastik bidonlarda muhafaza edilmektedir. Bu tozlar 60 Co‘lik bir sıcaklığın üzerinde bulundurulmamalıdır. Aksi halde toz içindeki katık madde­leri eriyerek topak haline gelebilirler, akıcılıklarını kaybederler. Ayrıca rutubetli yerlerde bulundurulmamaları gerekir. Çünkü katık maddeler rutubeti emerek yine topak haline gelebilirler, akıcılıklarını kaybederler. Topaklaşmış tozların kurutulması ve tekrar kul­lanılması da doğru değildir. Bir daha kullanmamak gerekir. Kuru kimyevi tozlar bünyelerinde bulundurdukları rutubet bakımından, su ile karışmaması bakımından, elektriği ge­çirme derecesi bakımından ve püsküren tozların aşındırma etkisi bakımından kalite kontrolüne tabi tutulmaları gerekir.

Kuru Kimyevi Tozların Söndürücülük Özellikleri: Kuru kimyevi tozlar ateşi Soğutarak , zincirleme yanma olayına kesintiye uğratarak söndürürler. Bu özel­liklerini sıra ile değerlendirelim.

* Kuru Kimyevi Tozların Ateşi Boğarak Söndür­me Özelliği: Kuru kimyevi tozlar ateşe Püskürtüldükleri zaman çıkardıkları karbondioksitle alevi kısmen boğarlar. Ancak ateşin sönmesinde ana rolün çıkardıkları karbondioksit olmadığı da bilinmelidir. Çünkü söndürmede sadece çıkardıkları karbondiok­sit rol oynasaydı , ateşle birleşmelerinde karbondioksit ve bu buharı çıkaran bazı tuz asıllı kimyevi bileşiklerin de ideal yangın söndürücüler olması gerekir . Fakat bu tür tozlar ateşi söndürmede etkili olmaktadır.

* Kuru Kimyevi Tozların Soğutucu Özelliği: Kuru kimyevi tozlar ateşe püskürtüldükleri zaman sıcaklığın bir kısmını emerler. Mesela l8 o deki toz ate­şe püskürtüldüğü zaman bir gramı 300 Co yükselerek 79 kalorilik bir ısı absorbe eder .Bu durumda kuru kimyevi tozların yangın söndürmede sadece soğutuculuk özelliklerinin de temel esas olduğu kabul edilmez.

* Kuru Kimyevi Tozların Aleve Kalkan Olma Özelliği: Alevli yanan bir ateş üzerine püskürtülen kuru kimyevi toz, alev ile yanıcı madde arasında bir toz bulutu meydana getirerek yanıcı maddeyi alevden gelen sıcaklığa karşı korur. Bu da kuru kimyevi tozların söndürücü özelliklerinden biridir.

* Kuru Kimyevi Tozların “Zincirleme Yanma Olayını” Engelleme Özelliği:Yanma olayının devam edebilmesi için ya­nan yerde açığa çıkan bazı maddelerin birbirleriyle Birleşerek reaksiyonlar meydana getirmesi şarttır .İşte kuru kimyevi tozlar açığa çıkan bu maddelerin birleşmesini engellemekte yanma zincirinin oluşmamasını sağlamaktadır. Böylece de yangın genişleyememekte kısa zamanda sönmektedir.Kuru kimyevi tozların bu özelliği yangın­ların söndürmedeki en etkili özelliğidir.

B.4 ) Köpük (FOAM): Foam kimyasal bileşiktir. Basınçlı su ile karıştığında, karışım köpük yapıcıdan tazyikle geçerken hava ile karışır ve kö­püğü meydana getirir. Köpük; yangın yüzeyini battaniye gibi tamamen kaplar, hava ile teması keser, ayrıca soğutma özelliği vardır. Bu nedenle iyi bir söndürücüdür.

B.4-a ) Köpük Çeşitleri:

* Kimyasal Köpük; Alüminyum sülfat [Al2 (S04)3 – l8 H2 o] ile sodyum bikarbonatın (NaHCO3), “kohesin” bir madde beraberliğinde suda çözülmesi sonunda oluşan köpüktür. Günümüzde pek kullanılmamaktadır.
* Protein Esaslı Köpük ; Protein esaslı köpükler kimyasal yollarla hayvansal ve bitkisel artıkların hidrolize edilmesi sonucu elde edilir. İki çeşittir.
* Regular protein Esaslı Köpük; Saf hidrolize proteindir. Köpük stabilizatörü, donma noktası düşürücü ve koruyucu maddeden meydana gelmiştir. Hidrokarbon yangınları için iyi bir söndürücüdür.
* Fluoro Protein Esaslı Köpük; Regular protein esaslı köpük sıvısına ek olarak fluorokarbon bileşiklerini içerir.
Regular proteinli köpükten üstünlüğünü şöyle özetleyebiliriz.
Yangını daha çabuk kontrol altına alır.
Daha akışkandır.
Örtme yeteneği yüksektir.
Geri alev almayı önler.
Kuru kimyevi tozlarla karıştığında özelliği bozulmaz.
Yakıt tankına alttan verilebilme özelliği vardır.
Reguler protein esasla köpük sıvısına karıştırılabilir.

* Sentetik Köpük; Sentetik deterjan terkibinde olup çabuk köpük yapma yeteneğindedir. Bu itibarla orta ve büyük boyutta kö­pük elde etmek amacı ile kullanılır. Genelde köpük Jeneratörleri ile kullanılırsa 100-1000 misli köpük elde etmek imkanı verir. A tipi yangınlarla, hangarlardaki uçak yangınları için tercih edi­lecek bir söndürücüdür.
* Alkole Dayanıklı Köpük (ATC): Reguler proteinli köpük sıvısına metal sabunları (organo metal esterleri) ilave edilerek elde edilen köpüktür. Böyle bir köpük maddesi bilhassa polar solventlerle, al­kol tipi parlayabilen sıvaların yangınlarında iyi bir söndürücüdür, zira hidrokarbonlar suda çözünmediği için normal köpük maddeleri ile söndürülebilir. Ancak polar solventler ise (alkoller, eterler, ketonlar) suda çözündüğü için köpük battaniyesi içindeki suyla ka­rışarak tekrar alev alır. O halde bu tür kimyasal madde yangınlarında mutlaka (ATC) Alkole dayanıklı tip köpük kullanılmalıdır.
* AFFF (Aqueous Film Forming Foam): Fluoro karbon bileşikleri ile sentetik köpük sıvılarının bir kombinasyonudur, yangını çok ani söndürür. Hidrokarbonun yüzey gerilimini küçülterek köpük filminin ani olarak yayılmasını sağlar, izolasyon etkisi uzun süre devam eder. Geri alev almayı kesinlikle önler.

B.4-b ) Köpükte Genel Olarak Aranacak Özellikler:
* Köpük hidrolize edilmiş sıvı durumda olmalı,
* Köpük maddesinin su ile karışımı 2 ila 10 olmalı.
* Basınçlı su karışımı sonucu oluşan köpük, yüksek ısıda bozulmamalı, rüzgarda dağılmamalı,kuru kimyevi tozda etkilenmemeli,
* Köpük maddesinin (PH) değeri (Asitlik değer) 7-8,8 olmalı,
* Su ile karıştığında karışımın en az 15 ka­tı köpük oluşmalı,
* En az 10 yıl özelliğini kaybetmemelidir.
* Genelde -10 Co ile 50 Co arasında çökelti yapmamalıdır.

B.4-c) Köpüklerin Kullanılma Alanları:

* Rafineriler, kimya labaratuvarları, kimyasal madde depoları,
*Boya ve vernik atölyeleri veya depoları,
* Akaryakıt depolama yerleri ve dolum istasyonları
* Artık yağların döküldüğü hendekler,
* Akaryakıt tankerleri, tanker, kargo ambar­ları,
* Hava alanları, uçak hangarları,gibi benzeri yerler sayılabilir.
Köpük kullanma alanlarında kullanılacak köpük çeşitlerini ise şöyle şemalaştırabiliriz

B.4-d ) Köpük Kullanılmaması Gereken Alanlar:

*LPG yangınları için uygun söndürücü değil­dir.
* Agır yağlara işlenmemelidir.
* Elektrik akımını iletir, şartel açıkken işlenmemelidir.
* Gıda maddeleri üzerine işlenmemelidir. Gıda maddelerinin nitelikleri bozulur.

B.4-e ) Köpük İşleme Yöntemleri:

*Ara musluğu ile bidondan işleme; Arazöze bağlı 100’lük hortumla yangın mahallinin yakınına gelinir, sonra ara musluğuna konur, ara musluğuna 85’lik döndürücü iştirak rekoru ile bağlanır. Köpük hortumundan bidona ara musluğunun çıkış ucuna 85’lik hortum bağlanır. Suyun basınçlı gelmesi bidondan köpük emilmesine sebep olur. Hortumun ucuna köpük lansı eklenerek yangına işleme yapılır. Bu yöntem küçük yangınlar için kullanılır.

*Arazözden Köpük İşlemi: Bu amaçla arazözlerin su sarnıcı yanında birde köpük tankı bulunur. Yangına su işler gibi hortumlar açı­lıp araca bağlanır. Su ve köpük valfları açılır, hortumun ucuna takılan lansla yangına işlenir. Suyun basınçlı geçmesi lans hava deliğinden hava emilmesini sağlar. Böylece bol köpük oluşur.

*Köpük Jeneratörü ile Köpük İşleme: 110’luk iştirak rekoru ile köpük Jeneratörüne bağlanır. Suyun basıncı jeneratör pervanelerinin dönmesini sağlar, böylece genişleme yeteneğine sahip köpük bol miktarda hava alabilir. Bilhassa sentetik köpükler büyük ölçüde hacim artırdığından akaryakıt depoları yangınlarında köpük jeneratörü ile köpük işlemek yerinde olur.

*Köpük Uygulama Oranı: Köpük A,B,C sınıfı yangınlarda uygulanabilir. Uygulandığı yüzeyin üzerini 10-15 cm. kalınlığında bir tabaka halinde kaplaması gerekir ki bu durumda yanan yüzey ile havanın temasını keserek yangını söndürür.

Köpük uygulaması standart ekipman ile 7-12 Atü’lük su ile yapılmalıdır. Uygulanacak oran ise m²’ye dakikada 8-12 lt. civarında köpük olmalıdır.Bu limitin altındaki oranın yeterli olmayacağı aşikardır. Ancak üst limiti de ek bir yarar sağlamaz.

B.4-e) Köpük Depolama Yöntemleri:

* Varilde Köpük Depolama; Köpük sıvısı varil veya bidonlarda saklanacak ise zaman zaman çevrilmeli ve sıvının hareketi sağlanma­lıdır. Bu işlem genelde altı ayda bir 1/2 devir şeklinde düşü­nülmelidir.

* Köpük Tanklarında Depolama; Tankların içleri muhakkak özel LAK ve DİTÜM ile kaplanmalıdır. Zira uzun süre köpük sıvası tankta kalırsa, havanın nemi tank yüzeyinde korozyona yol açar ve meydana gelen PAS bir çökelti oluşur. Ayrıca depolarda tankların ağzına kadar doldurulması yerinde olur.

HANGİ TÜR YANGIN, HANGİ SÖNDÜRME PRENSİBİ İLE SÖNDÜRÜLMELİ VE SÖNDÜRÜLMEDE HANGİ MADDE VEYA MALZEME KULLANILMALIDIR.